4. Overige ontwikkelingen
Opvang ontheemden uit Oekraïne
Vanwege de oorlog in Oekraïne vangt Amstelveen sinds begin maart 2022 ontheemden uit Oekraïne op. Eind 2023 bood Amstelveen aan circa 640 ontheemden uit Oekraïne onderdak: 340 in de hotels Adagio en Ibis en 75 in de units Sonjashnik, die speciaal voor de ontheemden uit Oekraïne in Kronenburg zijn neergezet. Daarnaast verbleven nog 225 ontheemden uit Oekraïne in de particuliere opvang.
Naast bed, bad en brood is de gemeente verantwoordelijk voor de organisatie van voorzieningen: maatschappelijke begeleiding, onderwijs en zorg. Sinds 1 april 2022 is staatsnoodrecht ingesteld waarmee de burgemeester de bijzondere bevoegdheid en verantwoordelijkheid heeft gekregen te voorzien in de noodzakelijke voorzieningen voor deze ontheemden. Naar verwachting wordt per 1 april 2024 de Tijdelijke wet opvang ontheemden Oekraïne van kracht. In die wet krijgen de colleges van B&W de verantwoordelijkheid voor de opvang van de ontheemden uit Oekraïne.
Het rijk heeft aangegeven gemeenten een redelijke vergoeding voor de opvang van de ontheemden uit Oekraïne te verstrekken. De vergoeding van het Rijk komt uit verschillende financieringsbronnen. Een groot aandeel daarin heeft de Specifieke Uitkering voor Gemeentelijke Opvang van € 83 per opgevangen ontheemde per nacht (incl. de leefgeldcomponent van € 9 per persoon per nacht). Tot eind 2023 heeft het Rijk in totaal circa € 28 miljoen verstrekt aan voorschotten (en als bijdrage in het gemeentefonds) voor de kosten van de opvang van de ontheemden uit Oekraïne.
Naar aanleiding van de tweede tijdvakrapportage 2023 is op 8 november 2023 het lokaal werkbudget Oekraïne voor 2023 vastgesteld op € 28 miljoen. Daarmee zijn de inkomsten via Rijksbijdragen en de geraamde uitgaven voor 2023 nagenoeg in evenwicht met elkaar. Voor 2024 is op basis van de tweede tijdvakrapportage € 10 miljoen toegevoegd aan het lokaal werkbudget Oekraïne. Voor 2024 is de Specifieke Uitkering voor Gemeentelijke Opvang verlaagd naar € 61 per persoon per nacht (exclusief de leefgeldcomponent). Naar verwachting is het mogelijk uit de verlaagde rijksbijdrage in 2024 de kosten van het verblijf in hotels, beveiliging, maatschappelijke begeleiding, ondersteuning huisartsenzorg en ambtelijke inzet voor de opvang van de ontheemden uit Oekraïne te bekostigen. Voor dekking van opvangkosten voor andere vluchtelingen biedt de verlaagde rijksvergoeding geen ruimte meer. Dat betekent dat in 2024 geen invulling meer kan worden gegeven aan de wens van de raad om de rijksbijdrage breder in te zetten vanuit het lokaal werkbudget Oekraïne.
Asielopvang en huisvesting statushouders
In Amstelveen is ook in 2023 naar gestreefd invulling te geven aan de halfjaarlijkse taakstelling om statushouders die gekoppeld zijn aan onze gemeente te huisvesten. De taakstelling voor het tweede half jaar van 2023 is verhoogd ten opzichte van het eerste half jaar en bedroeg 117 personen (inclusief achterstand uit het eerste half jaar). Medio november 2023 moest Amstelveen nog 47 statushouders huisvesten vóór het einde van het jaar. Ook voor 2024 is de taakstelling hoog: in het eerste half jaar 2024 dient Amstelveen 99 statushouders (exclusief achterstand uit 2023) te huisvesten. Gezien de krapte op de woningmarkt en de vele doelgroepen die een beroep doen op dezelfde sociale woningvoorraad is de huisvesting van alle statushouders die aan Amstelveen zijn gekoppeld een enorme uitdaging. De provincies houden toezicht op de realisatie van de huisvestingstaakstelling door gemeenten. Door de toename van het aantal statushouders neemt ook het beroep op inburgeringstrajecten toe.
Wanneer de huisvesting van statushouders achterblijft duurt hun verblijf in asielzoekerscentra langer. Dat is een belangrijke reden voor de groeiende behoefte aan opvangplekken in asielzoekerscentra. In 2023 zijn de voorbereidingen gestart voor de realisatie van twee opvanglocaties voor asielzoekers in Amstelveen: één locatie voor 60 alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV) en één locatie voor circa 300 volwassen asielzoekers. Voor de opvang van AMV is een locatie in Legmeer gevonden. Het COA neemt die opvanglocatie naar verwachting medio januari 2024 in gebruik. Voor de kosten die de gemeente maakt verstrekt het COA een jaarlijkse vergoeding van circa € 33.000 en een eenmalige vergoeding van € 12.000 voor voorbereidingskosten. Over een mogelijke locatie voor opvang van volwassen asielzoekers voert het COA overleg met eigenaren. De voorbereidingskosten van de gemeente voor de realisatie van asielopvang zijn in 2023 gedekt uit het lokaal werkbudget Oekraïne. Naar verwachting is in 2024 aanvullend budget nodig.
Risicomanagement
Met risicomanagement speelt gemeente Amstelveen in op de risico’s die zich mogelijk kunnen voordoen. Goed risicomanagement biedt overigens geen garantie op het uitsluiten van risico’s. De coronapandemie en de opvang van ontheemden uit Oekraïne zijn voorbeelden van risico’s die nimmer zijn benoemd in deze paragraaf. Maar ook een zedenzaak, grote overstroming door een dijkdoorbraak of een vliegtuigongeluk zijn onderwerpen die we niet specifiek benoemen maar wel een grote impact kunnen hebben op inwoners, bedrijven, instellingen en gemeente. Daarnaast kan dit grote financiële consequenties hebben.